اختلاف سنی در ازدواج موضوعی چالش‌برانگیز و قابل بحث است و طرفین بر اساس فرهنگ، بلوغ فکری، شرایط خانوادگی، عشق و علاقه و بسیاری از مسائل دیگر، تصمیم می‌گیرند با فرد هم‌سن، بزرگتر یا کوچکتر از خود ازدواج کنند. بنابراین اختلاف سنی موضوعی است که ذهن اکثر افرادِ در سن ازدواج را درگیر می‌کند اما اینکه تا چه میزان اختلاف سنی در ازدواج قابل قبول است، به شرایط شما و آگاهی از این شرایط بستگی دارد.
انواع سن ازدواج!
سن ازدواج فقط به تاریخ تولد محدود نیست و در روانشناسی، سن به سه گونه تقسیم می‌شود؛ سن عقلی، سن شناسنامه‌ای و سن فیزیولوژیک.
- سن عقلی اشاره به رشد عقلی و پختگی فرد دارد و در افکار و رفتار او در مباحث مختلف خود را نشان می‌دهد. این سن به تحصیلات افراد ارتباطی ندارد و باید در خواستگاری و رفت‌وآمدها سنجیده شود.
- سن شناسنامه‌ای یا تقویمی همان تاریخ تولد و به دنیا آمدن فرد است که عمرش از روی آن محاسبه می‌شود.
- و در نهایت سن ظاهری یا فیزیولوژیک، در تعبیر عامیانه همان چیزی است که وقتی با یک نفر مواجه می‌شویم به ذهنمان می‌آید؛ اینکه فرد «چند سال می‌زند؟» مثلاً سن شناسنامه‌ای فرد 20 سال است اما ظاهرش 25 سال می‌زند، یا برعکس 20 ساله است اما 18 ساله می‌زند، بنابراین، سن فیزیولوژیک (یا پوستی) بر اساس ظاهر و جثه طرف ارزیابی می‌شود.
کدام سن برای ازدواج تعیین‌کننده است؟
بر اساس تحقیقات به عمل آمده از زندگی زوج‌ها، در ازدواج، سن شناسنامه‌ای مهم نیست بلکه سن عقلی و بیولوژیکی مهم است، یعنی طرفین از نظر عقلی پختگی لازم را داشته باشند و از نظر ظاهری و جسمی هم رسیده باشند. سن فیزیولوژیکی باید در دختر و پسر، هر دو، قابل مشاهده باشد اما بیشتر در دختران مهم است که رسیدگی را در ظاهر او بتوان دید. سن عقلی نیز برای پسر بیشتر ملاک است که رشد عقلانی و پختگی را برای ازدواج کردن داشته باشد.
اگر ما می‌خواهیم جوانان زود و آسان ازدواج کنند و سلامت نسل جوان در جامعه کنونی تأمین شود، باید سن ازدواج پایین بیاید، اما به این شرط که طرفین عقلانیت لازم را داشته باشند که این مساله بستگی تام به تربیت خانواده‌ها دارد. به این معنا که پدر و مادر سمت و سوی تربیت دختران خود را از 12، 13 سالگی به جهتی هدایت کنند که از 16، 17 سالگی ازدواج را داشته باشند و با پسران نیز از سن 15، 16 سالگی طوری رفتار کنیم که از سن 20 سالگی این آمادگی را داشته باشند.
نکته: خانواده‌ها اگر سمت و سوی تربیت را به این جهت سوق دهند آمادگی دختر و پسر برای ازدواج بیشتر می‌شود.
تفاوت سنی دختر و پسر
اینکه اختلاف سنی در چه برهه‌ای از زندگی باشد بسیار مهم است؛ برای مثال اختلاف سنی در سن 20 سالگی تبعات خاص خود را دارد و یک نسخه برای آن در نظر گرفته می‌شود که با نسخه پیچیده شده برای اختلاف سنی بالای 35، 40 سال متفاوت است.
مساله بعد اینکه اختلاف سنی معکوس (بزرگتر بودن دختر از پسر) برای سنین زیر 27 سال اصلاً توصیه نمی‌شود، اما در سنین بالای 30 سال تا 4، 5 سال هم اشکال ندارد دختر بزرگتر از پسر باشد.
و نکته پایانی در این بخش اینکه ما هیچ‌وقت سن را به عنوان یک متغیر جدا بررسی نمی‌کنیم، چراکه در کنار سن ویژگی‌های شخصیتی و سایر تفاوت‌ها و شباهت‌ها نیز مهم است، چراکه گاهی مثلا یک اختلاف شخصیتی (مثل درون‌گرایی و برون‌گرایی) اختلاف سنی را تشدید می‌کند بنابراین باید جامع به آن نگاه کرد.
ملاک سنی
ملاک سن ازدواج در عرف برای دختران از زمانی است که خواستگار دارد و رسیدگی اولیه در ظاهر و جسم او مشخص می‌شود. همان موقع که دختر در یک جمع مورد توجه قرار می‌گیرد و مساله خواستگاری از او مطرح می‌شود و تلفن خانه کم کم به صدا درمی‌آید، می‌توان گفت سن ازدواج او فرا رسیده است، اما برای پسر این‌طور نیست، صرف رشد جسمی کافی نبوده و خانواده باید به او مسئولیت بدهند. یعنی پدر و مادر باید سعی کنند پسر روی پای خودش بایستد و مثلاً تابستان‌ها نسبت به انجام یک کار و دست و پا کردن چیزی که بتوان به آن شغل گفت، تلاش کند. این مساله نه از حیث اینکه او درآمد داشته باشد بلکه از حیث مسئولیت‌پذیری و فهم مسئولیت زندگی و درک تلاش کردن مهم است. بنابراین باید از این طریق بلوغ پسری که می‌گوید «من زن می‌خواهم» چک شود. اگر بلوغ لازم را داشت که اقدامات اولیه برای انتخاب همسر و خواستگاری انجام می‌شود اما اگر پدر و مادر فهمیدند که این پسر بلوغ لازم را ندارد نباید دست رد به سینه او بزنند. ای بسا در تعریف یک پروسه یک ساله این بلوغ عقلانی حاصل شود، چراکه بلوغ عقلانی و رشد مروبط به هوش عاطفی بوده و هوش عاطفی تربیت‌پذیر است و تغییر می‌کند.
نکته؛ یکی از راهکارهای پرورش بلوغ عقلانی پسر این است که زمینه معاشرت و رفت وآمد او با افرادی که این ویژگی در آنها قوی‌تر است، فراهم شود. وقتی پسر با آنها رفت وآمد کرده و به رفتار آنها نگاه کند متوجه معانی مردانگی، مسئولیت‌پذیری، پختگی و بلوغ عقلانی می‌شود. در واقع معاشرت‌های اجتماعی و دقت در رفتار افرادی به بلوغ عقلانی رسیده‌اند عموماً این پختگی را منتقل می‌کند.
یادآوری: ما خیلی وقت‌ها در ازدواج به‌دنبال معیارها و شرایط ملموس هستیم؛ مثلاً سن شناسنامه‌ای، شغل طرف، ماشین، خانه و... این موارد خیلی در سرنوشت زندگی ما مؤثر نیست بلکه آن چیزهایی مؤثر است که معمولاً غیر ملموس است و باید دقت کنیم تا متوجه آنها شویم. به عبارتی ما ترجیح می‌دهیم موارد دم دستی را مورد توجه قرار دهیم در صورتی که مواردی که به دقت و بررسی بیشتر نیاز دارند مهم‌تر است.
اختلاف سنی 0 تا 5 سال
ازدواج هم‌سالان در سال‌های اخیر بیشتر از قبل شده است. این میزان اختلاف سنی در ازدواج (0 تا 5 سال) باعث می‌شود که طرفین از یک نسل بوده و بهتر شرایط یکدیگر را درک کنند. آمار جدایی و طلاق در این مدل ازدواج کمتر است به شرطی که هر دو طرف ویژگی‌هایی داشته باشند نظیر رسیدن به بلوغ فکری و عاطفی، سازگاری در رابطه و رعایت احترام متقابل.
اختلاف سنی در ازدواج بین 5 تا 10 سال
بیشتر زنان تمایل دارند که شریک زندگی آنها از آنها بزگتر باشد تا بتواند نقش حامی را برای آنها ایفا کند، اما اینکه آیا این موضوع درست است یا خیر، باید به یک نکته توجه کنید، اینکه همان‌طور که گفته شد سن نشان‌دهنده بلوغ فکری نیست و بسیاری از افراد در سنین بالای ۴۰ سال هم به پختگی کامل برای قبول مسئولیت زندگی زناشویی نرسیده‌اند. بنابراین نیاز است اطمینان حاصل کنید طرفین به بلوغ فکری کافی رسیده‌اند، اختلاف فرهنگی بیش از حد ندارند و مسئولیت‌پذیرند.
اختلاف سنی 10 تا 15 سال
این میزان اختلاف سنی در ازدواج کمی چالش‌برانگیز است و میزان موفقیت ازدواج کاملاً به شرایط و روحیات آنها بستگی دارد؛ اما همسر بزرگتر معمولاً از نظر فکری بالغ‌تر است و از نظر مالی نیز نقش حمایت‌گر دارد. همسر بزرگتر صبورتر و در حل چالش‌های زندگی بسیار شکیبا است و همسر کوچکتر با روحیه جوان و شاداب خود، تعادل را در رابطه برقرار می‌کند. با این حال ممکن است در این مدل ازدواج، مرد به اشتباه در نقش پدر و قهرمان برای زن ظاهر شود، زنان علاقه‌مند به این اختلاف سنی بیشتر احساس ضعف دارند و دنبال یک حامی برای ادامه زندگی خود می‌گردند. (البته این موضوع برای همه صادق نیست و نمی‌توانیم برای تمام افراد یک نسخه بپیچیم.)
اختلاف سنی بالای ۲۰ سال
این اختلاف سنی در ازدواج می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند از جمله تفاوت نیازها و خواسته‌ها از ازدواج، عدم درک متقابل و مشکل در برقراری رابطه جنسی. با این حال بهتر است شرایط دو طرف به صورت دقیق بررسی شود. ممکن است این مدل ازدواج از جهتی به نفع طرفین باشد و بتوانند با یکدیگر به سازگاری کامل برسند.
سخن پایانی
بحث اختلاف سنی در ازدواج کاملاً به شرایط طرفین و میزان سازگاری آنها با یکدیگر بستگی دارد و عواملی مثل بلوغ فکری، عاطفی و میزان استقلال طرفین موضوعات مهمی هستند که باید طی جلسات مشاوره پیش از ازدواج با دقت مورد بررسی قرار بگیرند. تفاوت سنی لزوماً تعیین‌کننده موفقیت یا شکست یک رابطه نیست اما تحقیقات نشان داده که شکاف‌های سنی در فرهنگ‌های مختلف، رضایت از رابطه متفاوتی را گزارش می‌کنند. در سال ۲۰۱۴، تحقیقاتی که در دانشگاه اموری روی زوج‌ها انجام شد، نشان داد که شکاف‌های سنی بیشتر با رضایت کمتر از رابطه مرتبط است و نشان داد که فاصله‌های سنی بیشتر ممکن است منجر به تفاوت در علایق، اهداف، ارزش‌ها و رضایت کمتر از رابطه شود. بنابراین اگرچه توجه به تفاوت سنی در ازدواج مهم است، اما این ملاک باید در کنار ملاک‌های دیگر سنجیده شود و ما نمی‌توانیم این معیار را به‌تنهایی برای تشخیص یک ازدواج درست به کار ببریم.